چرا در مقوله کرونا مردم ایران با حاکمیت همکاری نمی کنند
هرچند در روزگاران گذشته اصل شاخص زندگی «جدایی بین ملت و حکومت» بود. ولی در دوران معاصر«مشارکت اجتماعی و پیوند حکومت با ملت» اصلی بنیادی و ضروری برای هر جامعه بشری شمرده می گردد. به همین سبب بزرگترین عامل بالندگی یک جامعه در هماهنگی و همگرایی کل جامعه تصورشده و همچنین بزرگترین عامل موفقیت هر حاکمیت در همراهی و همکناری با ملت قرار دارد. بدان معنا که حاکمیت سیاسی در هر کشور مردم را به عنوان صاحب اصلی کشور بشمارد و مردم نیز با بهره مندی از رضایتمندی، مشارکت عمقی در همه اموراجتماعی ارایه نمایند. این تناسب اصلی اساسی برای یک جامعه پیشرفته و فاخر شناخته می شود که نهایتا می تواند به عنوان جامعه پیشگام تجلی پیدا کند. درهمین راستا می بینیم کشورهای بلوک غرب و برخی از کشورهای بلوک شرق دور، توانسته اند با ایجاد فضای مشارکت همگانی، پدرام اجتماعی و بالندگی عمومی را فراهم نمایند. اما بازهم بسیار کشورهایی را داریم که به دلیل نداشتن توانمندی در تعمیق رابطه بین حاکمیت و ملت، رهاوردی جز واماندگی و استیصال را به ارمغان نیاورده اند. یعنی دقیقا مشاهده می شود که طیفی کوچکی از کشورها با مدیریت وزین و با تامین لیاقت اجتماعی برای مردم، راه توسعه و ترقی پیشه کرده اند و طیف بزرگی درعین برخورداری از ثروت ملی و منابع سرزمینی شایان، هنوز در قهقرا و واپسگرایی سیر می کنند.
این دو وجه «مشارکت و نبودمشارکت در جوامع» یقینا نشانگر چیستی کیفی جامعه بوده که خط سیر هر جامعه را تعیین می کنند. هر جامعه که درکل همگرا و منسجم باشد، بی شک راه توسعه و پیشرفت راهموار و هر جامعه که در تشتت و انفشقاق اجتماعی گرفتار باشد، حتما جامعه ای منفعل و پژمرده محسوب می شوند. چراکه مشارکت عمومی در همه عرصه ها، شاه کلید موفقیت هر جامعه شمارش می گردد. و در مقابل نیز نبود مشارکت همگانی، نمایشگر یک جامعه درهم ریخته و بدون وحدت رویه می باشد. طوری که در جوامع غیرمشارکتی هیچکس مسئولیت اجتماعی و تعهد به سرزمین را درک نکرده و هر کس بنابر میل و نغع خودش حرکت می کند.
در موازات همین اصل، عدم همکاری مردم ایران با حاکمیت در موضوع اقدامات پیشگیرانه و موثر برای جلوگیری از گسترش ویروس کرونا(Covid-19) دقیقا ریشه در همین نبود حس مشارکت مردم در امور اجتماعی دارد. حسی که در همه امور اجتماعی ایران دلالت داشته و ناشی از سه مولفه نیرومند در جامعه ایران می باشد:
1. نبود شناخت از چیستی مسئولیت اجتماعی و تعهد عمومی به جامعه و سرزمین
2. به دلیل نبود شفافیت عمل از ناحیه حکومت، اعتماد و رضایت همگانی رنگ باخته است
3. لجاجت و سرکشی مردمی با حاکمیت، به خاطر فاصله عمیق و نبود اعتماد بین ملت و حاکمیت
سه مولفه ای که یقینا خاستگاهی جز سیاست های تمامیت خواهانه و رفتارهای لجاجت گونه حکومت ندارند. زیرا چنانچه حکومت با برخورداری از قدرت سیاسی- نظامی مطلق، مردم را از گردونه حکمرانی و مشارکت اجتماعی خارج می کند و تمامی منابع کشور را در راستای میل و تشخیص خود هزینه می کند. لذا مردم نیز در فضایی از نارضایتی و درماندگی مطلق، راهکارهای میلی و غیرطبیعی را برای تامین مایحتاج خود برمی گزینند. راهکردهایی که یقینا مخل نظم اجتماعی بوده و دقیقا نیز درراستای رفتارهای ضداجتماعی حاکمیت بی مسئولیت می باشد. حکومتی که به جهت نداشتن فهم مدیریت گرایی و سیر در الگوهای خودسرانه و خودخواهانه، سبب انفصال رابطه بین دولت و ملت شده و مردم را در وامانده می نماید. بدین علت است که توده های مردمی نیز در قالب رفتارهای خودفهمانه به تکروی روی می آورند. و این است که جامعه ایران تکه تکه شمرده می گردد. جامعه ای که دیگر تهی از همدلی و همپارچگی بوده و هر فرد اجتماعی بدون توجه به الزامات جامعه و منافع همگانی، فقط به نیازهای خود فکر می کند.
این وضعیت دقیقا نشانه یک جامعه آشفته و درهم ریخته است. و ایران امروز ما در چنین موقعیتی قرار دارد. موقعیتی که چهل سال است ایرانیان درس چیستی مسئولیت اجتماعی و فهم تعهد عمومی را نیاموخته و از جامعه منسجم و متوازن فاصله ای ژرف گرفته اند. در این حالت دیگر جامعه ایران یک جامعه بالنده با معیارهای اجتماع سالم نیست. بنابراین همین الگو در قضیه شیوع ویروس کرونا نیز صدق می گردد. یعنی هرچند که بدون تردید مردم خطر کووید-19 را درک می کنند، اما بجهت عدم اعتماد به صداقت رفتارها و سخنان مسئولین حکومتی، لجاجت را پیشه کرده و با گرفتارشدن در یک جامعه شلخته، با مخاطره زندگی می کنند. جامعه ای که با گره خوردن دو مولفه بی مبالاتی حکومت و نبود احساس مشارکت مردمی دایما در بحرانهای موسمی سیر می کند و بیگمان به فاجعه نهایی خواهد رسید.
حکمرانی ناکارامد + مردم ناراضی = جامعه شلخته و آکنده از بحران و در نهایت فاجعه اجتماعی
احمد علینقی- پژوهشگر حوزه تکنولوژی مدیریت اجتماعی
1399/01/13
کلمات کلیدی: ویروس کرونا;جدایی بین ملت و حکومت; مشارکت اجتماعی; مسئولیت اجتماعی