«ایزو 9000(مدیریت کیفیت یا کیفیت مدیریت)»
مقدمه:
با ظهور عصر صنعتی و ورود دنیا به عرصه دانش محوری، مناسبات و معادلات زیستی در دنیا تحولی بنیادی پیدا کرد. می بینیم که انسان امروزی تلاش وافری دارد تا برای زیست رفاه محور و دستیابی به آرامش و آسایش، تکنولوژی علمی با خاستگاه دانش محور را در تمامی عرصه های زندگی جانمایی کند. یعنی انسان متمدن عصر مدرنیته راضی نیست که فراگرد زیستی خود را به شانس، سمبل کاری و روزمرگی بسپارد و منتظر اتفاقات خوشایند بنشیند. بلکه در نظر دارد تا خودش برای زیستی مطلوب الگوسازی کند و راندمان زیستی خودش را اثربخش و سودمند گرداند.
استانداردسازی عرصه کار و شغل:
شاید بتوان گفت کیفی سازی کالا و اقلام نخستین گام بشر در زمینه استاندارد سازی در صحنه زندگی بود. اما دومین گام در راه استانداردسازی، کیفی سازی روش های عملیات صنعتی و فعالیت در حوزه های صنعت و تولید می باشد. این دو نوع گفتمان دغدغه بشر عصر مدرنیته می باشند.
سازمان استانداردسازی جهانی(ISO) در راستای نیل به همین هدف بشریت پایه گذاری گردید. این سازمان با هدف تسهیل و توسعه در تولید و خدمات و با مشارکت تمامی کشورها در سال 1947 تاسیس گردید. نقطه ثقل کار در نظام ایزو برقراری «شبکه مدیریت کیفیت» در سرتاسر جهان می باشد. یعنی این سازمان وظیفه خطیر یکپارچه سازی و استانداردسازی کلیه فرایندهای تولید و خدمات در صحنه بین ملل را عهده دار می باشد. تا اینکه کالا و اقلام و خدمات با کیفیت به مشتریان و مردم ارایه گردد.
اما ایزو9000 و خانواده همنام این مدل ایزو، اشارتی به مدیریت کیفیت نداشته و بیشتر حول کیفی سازی رفتار سازمانی و چگونگی مدیریت و شیوه کار سازمانی فعالیت می کند. اگر نام فرایند کیفی سازی کالا و اقلام و همچنین خدمات به مشتری را «مدیریت کیفیت» می نامیم. نام فرایند کیفی سازی مدیریت را «کیفیت مدیریت» می نامیم. مفهوم از این نوع مدل، بکارگیری سازوکاری برای مشی مدیریت و ایجاد مدیریت گرایی اصولی و وزین در راهکارهای اجرایی – اداری می باشد.
اگر اندکی با سیر کار اجرایی در ادارات دولتی یا سازمان های خصوصی در ایران آشنا باشیم. می دانیم که در دو دهه اخیر سیر ایزو پذیری در نهادها و سازمانی های ایرانی شدتی فزاینده گرفت و می دیدیم که سازمان های دولتی و غیردولتی با پرداخت هزینه های گزاف، برای اخذ ایزو مسابقه گذاشته و کسب ایزو بمانند افتخاری سازمانی به حساب می آمد. در راستای این مسابقه سراسری در بین نهادهای کشوری، شاهد بودیم که تابلوهای اخذ ایزو در سرتاسر راهروها و اتاق های ادارات و سازمان ها چشمنوازی می کردند. به ویژه در تمامی ادارات و وزارتخانه های دولتی سازمانی با نام و مفهوم «کیفیت مدیریت یا بهبود کیفیت عملکردی و . . .» در چارت های سازمانی گنجانده شده بود. این ادارات با بودجه و نیروی انسانی مجزا و متخصص، همان اهداف سازمان جهانی ایزو را در وزارتخانه متبوع پیگیری می کردند.
اما همانطور که نظام مدیریت اجرایی در کشور ما در تمامی زمینه های مدرن نمایی و استانداردسازی جامعه به انحراف سیر می کند و در فهم اصول و مبانی مدرنیته و جهانی شدن عاجز می باشد. شوربختانه در مورد فهم چیستی ایزو و به ویژه در «درک تفاوت مدیریت کیفیت با کیفیت مدیریت» واجد درک حرفه ای و مهارت سازمانی مناسبی نیز نمی باشد.
البته هرچند دانش خط مشی گذاری و رفتار سازمانی و همچنین فرهنگ دولت خردمحور از دانشگاه وارد عرصه کار و شغل در کشور گردید. اما بازهم بمانند همیشه حاکمیت اسلامی، دانش پذیری کامل نداشته و دانش و علم دانشگاهی به صورت ناقص پیاده گردیده است. با این حال چنانچه در زمینه خط مشی نویسی و سیاست گذاری در نهادها و ادارات دولتی و غیردولتی تا حدی موفق بوده ایم. اما بیگمان در زمینه روش گذاری کیفی با هدف کاهش هزینه ها، حذف مراحل اضافی در فراگردهای عملکردی، تعبیه سازوکار اثربخش در روند کار و در نهایت رضایت مردمی، در مضیقه کامل بسر می بریم.
این نتیجه ناخوشایند با آنهمه هزینه برای اخذ ایزو از سازمان های اروپایی و ایجاد سازمان های تخصصی در ادارات و نهادهای کشوری، برایندی از نبود نگرش هوشمندانه در نظام مدیریت کشور است. به واقع فرهنگ مدیریت ایران زمین همواره از نداشتن نگرش مدیریت گرای عقلایی در رنج بوده و کشور ما از تکنولوژی مدیریت کارامد با هدفگذاری نتیجه گرا درمانده بوده است. تکنولوژی مدیریت آن چیزی نیست که با صرف برخورداری از تعهد و وفاداری به نظام سیاسی قابل دستیابی باشد. بلکه اندیشمندان و مدیران فهیم و متخصص که در زمیه دانش و علم مدیریت مهارت داشته باشند، رمز بازشدن قفل استبداد تاریخی بر این کشور می باشند.
t.me/iranam2500
کلمات کلیدی: ایزو 9000;مدل مدیریت کیفیت; مدل کیفیت مدیریت; استاندارد سازی کالا